Poradnik dla bety

Ze względu na to, że coraz częściej spotykamy się z tekstami, które są niby zbetowane a wyglądają jakby nie były, postanowiliśmy założyć ten temat. Wstawiamy tutaj linki do słowników, poradników, które pomogą niedoświadczonym betom w pracy. Wstawiajcie linki do postów z krótkim opisem co to, a ja będę je wstawiać tutaj. Co jakiś czas będę robić czystkę w temacie, by nie zrobił się rozgardiasz i owe bety mogły również o coś zapytać, jeśli czułyby taką potrzebę. Doświadczone i dobre bety postarają się jak najlepiej pomóc i odpowiedzieć na pytania. Walcie śmiało.

I jeszcze jedno: zastanówcie się dziesięć razy zanim sięgniecie po betowanie jakiegoś tekstu. Pomyślcie, czy aby na pewno się do tego nadajecie. Pamiętajcie, że sprawdzając czyiś ff bierzecie też za niego w jakimś sensie odpowiedzialność. Autor Wam ufa, więc przykładajcie się do swojej pracy.

Poradnik tworzą:
Dilena
thingrodiel
Invisse
CoCo
Pernix
i ja, czyli Susan

Zanim coś zaproponujecie, lub zanim wpadniecie na jakiś pomysł - sprawdźcie czy nie ma go już w poradniku. Po co robić burdel?

Jeśli potrzebujecie pomocy lub konsultacji - piszcie do nas :)

Lista przydatnych stron:

[link widoczny dla zalogowanych] - słownik synonimów
[link widoczny dla zalogowanych] - słownik ortograficzny
[link widoczny dla zalogowanych] - remont tekstu. Teoretycznie dla pisarzy, ale betom też się przyda.
[link widoczny dla zalogowanych] - 8.Ogólne zasady pisania i 9.zasady pisania dialogów.
[link widoczny dla zalogowanych] - słownik języka polskiego
[link widoczny dla zalogowanych] - słownik wyrazów obcych
[link widoczny dla zalogowanych] - słownik frazeologizmów
[link widoczny dla zalogowanych] słownik synonimów
[link widoczny dla zalogowanych] - błędy językowe.
[link widoczny dla zalogowanych] jeszcze słownik etymologiczny.
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

Trochę uwag:
1. Powtórzenia.
Kiedy mamy wrażenie, że w danym tekście często pojawia się jakieś słowo, najszybszym sposobem na odnalezienie go (a tym samym wyłapania powtórzeń w sąsiadujących zdaniach) jest użycie w programie opcji „znajdź i zmień”, a następnie „znajdź wszystkie” (Nie używam Worda, więc nie wiem jak jest dokładnie w tym programie, ale na pewno podobnie). Wtedy czarno na białym widać, czy dane słowa występują za często, a przede wszystkim – za blisko siebie. Popularne powtórzenia to np.: uśmiechać się, być, moje oraz imiona. Np. dla wyrazu uśmiechnął się, należy wpisać „śmiech”, dla być - „by”.

2. Interpunkcja.
Na stronie [link widoczny dla zalogowanych] zostały obszernie wyjaśnione zasady interpunkcji, ale odnalezienie konkretnej informacji może być nieco czasochłonne. Niezastąpione jest w tym wypadku wpisanie w wyszukiwarkę google formuły: site:http://so.pwn.pl/zasady.php?id=629738 - po spacji wpisujemy np. "przecinek bądź", aby dowiedzieć się kiedy używa się tego znaku przed słowem bądź. W ten sposób wyświetlają się tylko wyniki z tej konkretnej strony.

3. Liczby w opowiadaniu zapisujemy raczej słownie, a szczególnie: wiek, godzinę.

4. Emmet - jak to widzę to, aż mnie głowa boli, mam ochotę gryźć i kopać.
EMMETT - przez dwa "t" na końcu Wink

5. Jackob - bez komentarza. Po prostu JACOB.

6. Edward, Edward, Edward, Edward... i tak w nieskończoność. Żeby uniknąć powtarzania tego imienia (nie wiem czemu, ale akurat to najczęściej się powtarza) wystarczy użyć zwrotów:
- Mój chłopak/ przyjaciel/ brat/ syn itp.
- Cullen/ młody Cullen/ syn Cullena itp.
- On/ jego/ jemu/ o nim itp.

7. Leah - to imię się odmienia, a rzadko kiedy widzę, żeby ktoś robił to poprawnie. Już napisałam to w którymś temacie, ale przytoczę też tutaj. To są przykłady zdań z Przed świtem.

Z tej Lei to jednak niezły numer.
Jeśli nie chcesz albo nie możesz wpłynąć na Leę...
Razem z Leą patrolowaliśmy okolicę.

8. Zapis dialogów. Nie będę wymieniała wszystkich błędów, tylko przytoczę przykład. Zwróćcie uwagę gdzie jest mała litera, a gdzie duża; gdzie kropka, a gdzie jej brak.

- Co robisz? - zapytał Edward.
- Czytam - odpowiedziała Bella. - A ty?
- Wybieram się na polowanie.
- Pójdę z tobą - oznajmiła. - Jestem spragniona - dodała po chwili namysłu.

9. Odnośnie zapisu dialogów, ponieważ jest to najczęściej robiony błąd:

- Jestem głodna - powiedziała Bella.
- To kup sobie batonik. - Mina Edwarda wskazywała, że nie przejmuje się żołądkiem oblubienicy.

Widać różnicę?
Uwaga! Czasami to może być podchwytliwe, ale łatwo wyłapać różnicę, ponieważ:

- Ale głupio wyglądasz! - zachichotał Edward.

Ale:

- Ale głupio wyglądasz! - Zachichotał na myśl o minie Alice, gdy zobaczy Bellę.

10. Inne błędy (a raczej - czego nie robić), które doprowadzają do szału. Warto się z tym zapoznać, by nie szukać po słownikach:

- wokół myślników MAJĄ być spacje
- nie stawia się przecinka przed pierwszym "ani" w zdaniu (ale przed kolejnymi już tak)
- nie stawia się go również przed pierwszym "albo" (jw.)
- wyjątek do powyższych dwóch zasad - jeśli przed "albo" lub "ani" jest wtrącenie
- nie rozdziela się "mimo że" przecinkiem, tylko stawia go przed "mimo"
- nie rozdziela się również przecinkiem przymiotników, jeśli odpowiadają na różne pytania, np: "To był już piętnasty zielony samochód z rzędu."
piętnasty - który?
zielony - jaki?
- to, o czym już wyżej wspomniano - liczebniki piszemy SŁOWNIE, wyjątkiem jest rok (czyli możemy napisać: "piętnasty stycznia 1991 r.")
- wyjątek z powyższego - pamiętnik: "15 stycznia 1991 r."
- i na koniec - nie "pierwszy styczeń" a "pierwszy stycznia"

Rodzaje błędów językowych

1.Leksykalne
a) słownikowe
Złe użycie podobnie brzmiących wyrazów, np.:
- bombkowy (zamiast – bombowy) chłopak
- trafiony zamysł (z. – pomysł)
b) słowotwórcze
Stworzenie na zasadzie istniejących prawideł gramatycznych słowa, które nie funkcjonuje w naszym języku, np. żeńskich form od nazw zawodów – psycholożka, ministerka.
Używanie wyrazów niezgodnie z ich formą słowotwórczą może być zabiegiem celowym, jednak trzeba z tym uważać, ponieważ najzwyczajniej w świecie można zrobić z bohaterów idiotów.
Czasami, chcąc uzyskać efekt groteskowy, słowotwórstwo może być pomocne, niemniej trzeba uważać, żeby przez przypadek nie stworzyć własnego języka, który będzie niezrozumiały i odrzucający.
c) frazeologiczne
Używanie związków frazeologicznych w złym kontekście, bez znajomości ich dokładnego znaczenia lub stosowanie połączeń nie mieszczących się w kulturze języka. Błędy wynikają najczęściej z tzw. kontaminacji, czyli skrzyżowania dwóch związków, np. pokrzyżować szyki (pokrzyżować plany/pomieszać szyki).

2. Składniowe
Lekceważenie składni. Powtarzanie tych samych słów w bliskim sąsiedztwie, np.:
„Rosalie myślała inaczej. Pomyślałam, że (…)”
Poprawnie.
„Rosalie miała inne zdanie. Pomyślałam, że (…)”
Przydatną lekturą w takim przypadku jest słownik wyrazów bliskoznacznych (synonimów). W razie czego:
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
Wyrazami bliskoznacznymi (synonimami) nazywamy różne wyrazy, którymi określamy ten sam desygnat. Różne nazwy tego samego przedmiotu najczęściej są pożyczkami z różnych języków, dokonanych w różnym czasie. Źródłem synonimów są także eufemizmy, czyli wyrazy szlachetne używane zamiast takich, które uważa się za nieskromne, grubiańskie lub wręcz ordynarne.
UWAGA! Czasami niektóre synonimy różnią się minimalnie znaczeniowo, co w tekście może wprowadzić efekt komiczny, niepożądany, np. koń – rumak (koń wspaniały) – szkapa (koń marny). Zaprzeczone wyrazy o pejoratywnym znaczeniu mają również odpowiednie zabarwienie uczuciowe: niezły, niegłupi, niestary to jednocześnie to samo i coś innego niż dobry, mądry czy młody.

3. Fleksyjne.
Nieprawidłowa odmiana wyrazów.
Podstawową funkcją form odmiany wyrazów jest oznaczenie stosunków między wyrazami w zdaniu.
a) formy rzeczowników używanych tylko w liczbie mnogiej
Rzeczowniki używane tylko w liczbie mnogiej (sanie, nożyce, imieniny, usta, wrota, dzieje, dożynki, Tatry, Karpaty, Sudety, Andy, Niemcy, Włochy itd.) nie dadzą się zaliczyć do określonego rodzaju gramatycznego (męskiego, nijakiego czy żeńskiego). Stąd wynikają niekiedy wątpliwości co do form ich dopełniacza. Większość tych rzeczowników ma w dopełniaczu czysty temat, podobnie jak rzeczowniki rodzaju żeńskiego nijakiego (sań, wrót, dożynek, Tatr, Karpat). Niektóre jednak przybierają końcówkę – ów, charakterystyczną dla rzeczowników rodzaju męskiego (dziejów, Sudetów, Andów).
b) rzeczowniki nieodmienne
Niektóre rzeczowniki pochodzenia obcego nie odmieniają się wcale. Do częściej używanych nieodmiennych rzeczowników pospolitych należą: alibi, aluminium, boa, confetti, etui, incognito, jury, kakao, menu, miss, morale, salami, tabu. Nieodmienność tych wyrazów tłumaczy się tym, że nie dadzą się one dopasować do polskich wzorców deklinacyjnych. Z tego samego względu nie odmieniają się niektóre skrótowce (PKO, MSW) oraz nazwy własne obcego pochodzenia (Hugo, Borneo).

4. Pleonazm
(z gr. pleonasmos – nadmiar)
Stawanie obok siebie zwrotów bądź wyrazów synonimicznych sygnalizujących potocznie zwane – masło maślane, np.:
- cofać się do tyłu
- fakty autentyczne
- sam koniec/sam początek
- akwen wodny
- spadać w dół
- skręcić w bok
- okres czasu
- w miesiącu grudniu
Rozwiniętą formą pleonazmu jest tzw. tautologia, która nie jest wyrażeniem dotyczącym związków współrzędnych i wynika zazwyczaj z nierozumienia znaczenia jednego z członów np.
- wiedział to z autopsji i własnych doświadczeń
- powstanie i geneza utworu.

Magia zaimków – rzecz o powtórzeniach

Zaimki jako wyrazy zastępujące całe olbrzymie grupy wyrazów należące do poszczególnych części mowy, a więc każdy rzeczownik, przymiotnik, liczebnik lub przysłówek, mają treść zredukowaną do minimum; zaznaczają bowiem tylko, czy chodzi o osobę, przedmiot, cechę, liczbę lub okoliczność. Przy tak zredukowanej treści znaczeniowej, zaimki mają nieograniczony zakres. Ale, uwaga! CO ZA DUŻO, TO NIE ZDROWO. Nadużywanie zaimków jest jednym z najczęstszych błędów językowych. O konkretnym znaczeniu zaimków decyduje także kontekst, czyli wypowiedzi, które poprzedzają użycie zaimka, np.:

Bartek jest najlepszym sportowcem w klasie. Mówiłam o nim (o Bartku) mojej przyjaciółce, której (przyjaciółce) bardzo się podoba.

ALE!

Ja sądzę, że go (Bartka) jutro nie będzie w szkole. On mówił, że ma jechać do babci.

Czasowniki, jako że odmieniają się przez osoby, nie zawsze wymagają obecności zaimków. W powyższym przykładzie czasownik „sądzę” jednoznacznie wskazuje na pierwszą osobę liczby pojedynczej i nie ma potrzeby wstawiania obok niego zaimka osobowego – ja. Podobnie jest z czasownikiem „mówił”.

Bardzo często nadużywane są również zaimki zwrotne będące częścią czasownika, ale nie tylko.

Najczęściej nadużywa się zaimków w opisach kontaktów fizycznych, np.

Przysunęłam się bliżej i oparłam swoje dłonie na jego ramionach. Schodziły coraz niżej, błądząc po jego torsie, a później plecach. Czułam każdy jego mięsień, każdy jego kręg pod palcami.

Najłatwiejszym sposobem na unikanie tego typu sytuacji, jest wyobrażenie sobie, iż czynności te można wykonywać w stosunku do każdej osoby. Jako że w ww. sytuacji mamy do czynienia jedynie z dwiema osobami, sytuacja jest o wiele prostsza.

Przysunęłam się bliżej i oparłam swoje dłonie na jego ramionach. Schodziły coraz niżej, błądząc po torsie, a później plecach. Czułam każdy mięsień, każdy kręg pod palcami.

Odmiana imion

M. Bella, Carlisle, Charlie, Edward, Emmett, Jacob, Jasper, Cullen
D. Belli, Carlisle’a, Charliego, Edwarda, Emmetta, Jacoba, Jaspera, Cullena (Cullenów)
C. Belli, Carlisle’owi, Charliemu, Edwardowi, Emmettowi, Jacobowi, Jasperowi, Cullenowi (Cullenom)
B. Bellę, Carlisle’a, Charliego, Edwarda, Emmetta, Jacoba, Jaspera, Cullena (Cullenów)
N. Bellą, Carlislem, Charliem, Edwardem, Emmettem, Jacobem, Jasperem, Cullenem (Cullenami)
Msc. Belli, Carlisle’ie, Charliem, Edwardzie, Emmecie, Esme, Jacobie, Jasperze, Cullenie (Cullenach)
W. Bello! Carlisle’u! Charlie! Edwardzie! Emmecie! Jacobie! Jasperze! Cullenie! (Cullenowie!)

Alice, Esme, Renée i Rosalie się nie odmieniają!

Zapis dialogów

[link widoczny dla zalogowanych] – myślnik, wypowiedź bohatera, myślnik, informacje poboczne, kropka.

Edward idzie – powiedziała Bella.

Jeżeli nie ma żadnych informacji pobocznych, kropkę stawiamy bezpośrednio po wypowiedzi.

- Edward idzie.

Jeżeli odnosimy się do wypowiedzi bohatera wszelkimi czasownikami typu „powiedział, mruknął, krzyknął”, czyli innymi słowy informujemy o tym, w jaki sposób dana kwestia została wypowiedziana, traktujemy informacje poboczne jako kontynuację wypowiedzi i nie stosujemy wielkiej litery, nawet jeżeli jakiś znak interpunkcyjny już się pojawił.

- Czy Edward idzie? – zapytała Bella.
- Edward idzie! – krzyknęła Bella.
- Edward idzie… - powiedziała Bella.

Jeżeli wypowiedź bohatera została podzielona na dwie części za pomocą informacji pobocznych, postępujemy jw. z tym, że nowe zdanie zaczynamy wielką literą.

- Edward idzie – powiedziała Bella. – Chodźcie już na dół.

Może się też zdarzyć, że jedno zdanie zostało podzielona na dwie części. W takiej sytuacji nie stosujemy żadnej interpunkcji i wielkich liter.

- Edward idzie – powiedziała Bella – więc chodźcie już na dół.

Jeżeli wtrącenie dotyczy wykonywanej w trakcie czynności, zaczynamy je wielką literą, bez znaku interpunkcyjnego przed myślnikiem.

- Edward idzie – Rodzice Belli wstali – więc chodźcie już na dół.

Jeżeli informacje poboczne nie dotyczą bezpośrednio wypowiadanego tekstu, a np. czynności, które są w tym czasie wykonywane, przed myślnikiem stosujemy kropkę, natomiast to – wielką literę.

- Edward idzie. – Cullenowie już schodzili po schodach.
- Edward idzie. – Głos Belli był donośny.
- Edward idzie. – Głos Belli był donośny. – Chodźcie już na dół.

To samo dzieje się, gdy zamiast kropki stosujemy wykrzyknik lub znak zapytania.

- Edward idzie! – Cullenowie już schodzili po schodach.
- Edward idzie! – Głos Belli był donośny. – Chodźcie już na dół!
- Czy Edward idzie? – Cullenowie już schodzili po schodach.
- Czy Edward idzie? – Głos Belli był donośny. – Chodźcie już na dół!

Zdarza się też, że informacje poboczne znajdują się przed wypowiedzią bohatera. Wtedy stosujemy dwukropek.

Bella krzyknęła: - Edward już idzie!

W sytuacji, gdy podczas opisu przytaczamy czyjeś słowa, stosujemy cudzysłów.

Bella wspominała szczęśliwe chwile w domu Cullenów. „Edward idzie!” – tak często krzyczała.
Bella wspominała szczęśliwe chwile w domu Cullenów. Tak często krzyczała: „Edward idzie!”

Można też łączyć te sposoby zapisu.

- Edward idzie! – krzyknęła Bella. – Chodźcie już na dół! – Cullenowie schodzili po schodach.
„Co za głupota” – pomyślała Alice.

UWAGA! Wszystkie zasady dotyczące zapisu dialogów są bardzo elastyczne. Wiele zależy od logiki i wyczucia, nie można jedynie opierać się na suchych formułkach.

_________________________________________

W tworzeniu pomagał Suhak. Betował Robaczek.

A teraz taka nowa magia...
Gotowa formułka na wielu forach, na których ludzie nie tolerują analfabetyzmu :D

1. Pisownia "rz" i "ż"

"Ż" piszemy :
- gdy wymienia się na : g, dz, h, z, ź, s
- po literach r, l, ł (np. drżenie, ulżyć, łże)
- po literze "n" w wyrazach zapożyczonych (np. aranżacja).

"Rz" piszemy :
gdy się wymienia na "r"
występuje w zakończeniach słów (są wyjątki)
po spółgłoskach : p, b, t, d, k, g, ch, j, w.

2. Pisownia "ch" i "h"

"Ch" piszemy :
gdy wymienia się na : sz (np. oddychać - dyszy)
występuje na końcu wyrazu
występuje po literze "s".

"H" piszemy :
gdy wymienia się na : g, ż, z.

3. Pisownia "ó" i "u"

"Ó" piszemy :
gdy wymienia się na o, e, a
nigdy na końcu wyrazu, a w niewielu przypadkach na początku (np. -ósemka, -ówczesny, -ów, -ówdzie).

"U" piszemy :
na końcu wyrazów
w formach czasu teraźniejszego (np. -uję, -ujesz, -uje).

4. Pisownia łączna lub rozdzielna

Poza paroma wyjątkami w zapisie połączeń wyrazowych obowiązuje pisownia rozdzielna.

Razem piszemy :
Zrosty, czyli takie połączenia wyrazów, które oznaczają jedno pojęcie (np. psubrat, wiarygodny, Wielkanoc)
Przyimki złożone z samych przyimków (np. ponad, poprzez, spomiędzy, spod, spoza). "Sponad" [chmur] ale "z ponad" [wielu ludzi]
Przymiotniki złożone z członów znaczeniowo nierównorzędnych (np. jasnoniebieski, rolniczoprzemysłowy).

5. Pisownia z "nie"

Łączna pisownia z :
przymiotnikami (np. niebrzydki)
rzeczownikami (np. nieskrypt)
imiesłowami przymiotnikowymi (np. niedziałający, nieopisane)
przysłówkami utworzonymi od przymiotników (np. niedrogo, niejasno, nietrudno).

Rozdzielna pisownia :
z czasownikami (np. nie chcieć, nie działa, nie zaskoczyłby)
z wyrazami mającymi znaczenie czasownikowe : brak, można, potrzeba, warto, wolno
z wyrazami użytymi w formie orzeczenia (np. Nie wstyd ci opuszczać ....)
z imiesłowami przysłówkowymi (np. nie zdając, nie zjadłszy)
z liczebnikami (np. nie dwadzieścia pięć)
z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym (np. nie lepszy, nie najlepszy)
przed zaimkami (np. nie my, nie wy).

6. Pisownia z "bym, byśmy" itp.

Łączna z:
osobowymi formami czasowników (np. robiłbym, uciekłby)
osobowymi formami czasowników w formie bezosobowej (np. należałoby, działałoby)
z niektórymi spójnikami (np. abym, gdybym, jednakbym, przecieżby więcby).

Rozdzielna po:
po nieosobowych formach czasownika - po bezokolicznikach (np. skończyć by, pożyczyć by)
po końcówkach bezosobowych -no, -to (np. odkryto by, zamknięto by).

7. Łączniki (kreski)

Przymiotniki złożone z członów równorzędnych piszemy z łącznikiem (np. biało-czerwony, polsko-francusko-włoski).

8. Przecinki

Na ogół służą do rozdzielania pojedynczych (np. podrzędnych) zdań w zdaniu złożonym lub celowego wydzielania wyrazu (grupy wyrazów) w obrębie wypowiedzi np. "Lało wtedy, pamiętam, jak z cebra".
Zdania podrzędne są często wprowadzane przez następujące wyrazy (przed którymi stawia się przecinek): że, bo, gdy, aby, aż, niż, by, chyba że, co, czy, kiedy, kto, iż, komu, pomimo że, podczas gdy, gdyż, gdzie.
Nie rozdziela się przecinkiem połączeń partykuł, spójników, przysłówków ze spójnikami np. chyba że, jak gdyby, mimo że, tylko że, właśnie gdy, zwłaszcza że.

9. Inne wydzielenia

Jeśli chcemy wydzielić jakąś część zdania możemy zastosować (wg siły rozdzielenia) :
przecinki (najsłabsze rozdzielenie)
myślniki
nawiasy
średniki (oddzielają wypowiedzi równorzędne)
kropki.

Oto najczęściej źle pisane słowa na forum:

w ogóle, naprawdę, ogólnie, na pewno, na przykład, ujrzeć, obejrzeć, po prostu, pomimo, używać, od razu, dotąd, również, nie mam, nie wiem, na razie, korzystać, wrzucać, poza tym, choć (pomimo), znaleźć, wziąć, w porządku, wierzyć

*************
żywcem zjechane z jakiegoś forum, ale skoro krąży po internecie, więc my chyba też możemy pożyczyć :P

Jeśli ktoś ma jakieś zastrzeżenia to niech pisze. Część może pokrywać się z postami wyżej.

Błąd językowy jest nieświadomym odstępstwem od współczesnej normy językowej. Norma językowa to zbiór przyjętych przez dane społeczeństwo jednostek językowych oraz reguł używania (łączenia) ich w tekstach.
Błędy gramatyczne dotyczą odmiany wyrazów (fleksyjne) lub budowy zdania (składniowe).

Błędy fleksyjne – zwykle jest to błędne zastosowanie wzoru deklinacyjnego (np. w r. m. - M. pan Remuszko, D. pana Remuszka. Poprawnie powinno być – D. Remuszki, czyli deklinacja męska, zamiast żeńskiej. Z kolei – M. Nowakówna, D. Nowakównej – deklinacja przymiotnikowa zamiast rzeczownikowej, poprawnie: D. Nowakówny). Czasem zdarza się wybór złej końcówki np. D. telewizoru, zamiast telewizora. Również istnieje zastosowanie reguły ogólnej tam, gdzie mamy do czynienia z wyjątkiem np. Msc. L. poj. o domie zamiast o domu.

Błędy składniowe powstają w wyniku niewłaściwego połączenia wyrazów w zdania. Między innymi w niezharmonizowaniu gramatycznym wyrazu podrzędnego i nadrzędnego (błąd w związku zgody, np. Kobiety i dzieci czekali na transport, poprawnie – czekały.). Również błąd w związku rządu (np. używam wyłącznie polskie kosmetyki, poprawnie – polskich kosmetyków), zły szyk (np. Przywieziono to w bardzo przemyślnie skonstruowanym do tego celu schowku, poprawnie – w schowku bardzo przemyślnie do tego celu skonstruowanym), niepoprawne zastosowanie skrótu (np. Szukaliśmy na i pod stołem, poprawnie – na stole i pod nim) jak i niepoprawne użycie równoważnika imiesłowego (np. Idąc do kina, usiadł na mnie motyl, poprawnie – Kiedy szedłem do kina, usiadł na mnie motyl.

Błędy niegramatyczne obejmują błędy leksykalne, słowotwórcze, frazeologiczne, stylistyczne, a także ortograficzne i interpunkcyjne.

Błędy leksykalne polegają na niewłaściwym użyciu wyrazów ze względu na ich znaczenie. Niekiedy jest to zbędne powtórzenie treści pewnych składników wypowiedzi (np. cofnąć się do tyłu, poprawnie – cofnąć się), innym jest po prostu użycie wyrazu niezgodnie z jego znaczeniem (np. Państwo Nowakowscy niedawno adoptowali syna, poprawnie – adoptowali), również posłużenie się wyrazem wieloznacznym w kontekście nie pozwalającym ustalić, które znaczenie wchodzi w grę (np. Czy dostałeś zamek od rodziców?, poprawnie – zamek błyskawiczny, Powinieneś zająć się przemytem papierosów, poprawnie – Powinieneś zwalczać przemyt papierosów)

Błędy słowotwórcze polegają najczęściej na nietrafnym wyborze podstawy lub formanty dla nowo powstającego wyrazy (np. ktoś próbuje zastąpić wyraz sprzątaczka wyrazem czyścicielka, ale powszechnie wiadomo, że sprzątanie obejmuje wiele szczegółowych czynności, nie tylko czyszczenie, inny przykład – zastąpienie słowa błotnik – wyrażeniem błotochron rowerowy)

Błędy frazeologiczne polegają na niewłaściwym użyciu stałych połączeń wyrazowych, tzn. na niedokładnym odtworzeniu ich tradycyjnej postaci (np. Puszka z Pandorą, poprawnie – puszka Pandory) lub na niedostosowaniu treści do kontekstu (np. Cullen wszedł do naszego instytutu jak koń trojański i wkrótce został dyrektorem, poprawnie – …i wkrótce zaczęliśmy ponosić dotkliwe porażki. Właściwe posługiwanie się związkami frazeologicznymi wymaga przede wszystkim znajomości ich formy i znaczenia, a często również ich zabarwienia stylistycznego.

Błędy stylistyczne polegają na niewłaściwym doborze całego zestawu środków językowych (wyrazów i form) w danej wypowiedzi, na niedostosowaniu tych środków do charakteru i funkcji. Szczególnej uwagi wymaga odróżnienie kształtu językowego wypowiedzi pisemnych i ustnych, oficjalnych i nieoficjalnych, podniosłych i potocznych. Archaiczne konstrukcje dawnymi czasy, przed laty nie pasują do potocznej narracji, podczas odpowiedzi z historii nie powiemy – Pod Grunwaldem daliśmy Krzyżakom niezłego łupnia, a przed kolacją nie zwrócimy się do rodzica z pytaniem – Czy w naszym dzisiejszym menu przewidzieliście coś, co w sposób skuteczny i długotrwały zaspokoi mój głód? Chociaż przytoczne sformułowania nie zawierają błędów, w opisanych sytuacjach użyjemy raczej takich wyrazów i zdań: kiedyś, bardzo dawno temu np. Pod Grunwaldem wojsko polskie przy pomocy sprzymierzeńców rozgromiło armię krzyżacką. Czy znajdzie się dla mnie coś bardzo pożywnego albo – …coś porządnego do zjedzenia?

Błędy ortograficzne polegają na niewłaściwym zapisie wyrazu lub połączenia wyrazowego, natomiast błędy interpunkcyjne – na nieodpowiednim stosowaniu znaków przestankowych. (np. tekst zawierający błąd komunikatywności jest albo niezupełnie zrozumiały dla od biorcy, albo przekazuje informacje w sposób niezgodny z intencją nadawcy (rozumienie fałszywe), albo wreszcie jest tak zawiły, rozwlekły czy niejasny, że dotarcie do jego treści wymaga wielokrotnej lektury i szczegółowego namysłu.
Innym razem tekst jest wprawdzie zupełnie zrozumiały, ale jego forma narusza w wielu punktach zwyczaj językowy, i to w kwestiach nie budzących na ogół wątpliwości przeciętnych użytkowników języka. O takiej wypowiedzi powiemy, że zawiera błędy pospolite.
Wreszcie tekst może budzić, szczególnie u bardzo wyrobionych językowo odbiorców, zastrzeżenia natury estetycznej w sprawach, które nie są jednoznacznie, precyzyjnie rozstrzygnięte w powszechnie dostępnych wydawnictwach poprawnościowych. Autor takiego tekstu odpowiada więc tylko za nietrafność swojej intuicji językowej, a kwestionowane przez nas konstrukcje uznamy za usterki językowe.

Daty
W języku polskim ustalił się następujący zwyczaj zapisywania daty:
1. Na pierwszym miejscu znajduje się oznaczenie dnia, na drugim – miesiąca, a na trzecim – roku.
2. Dzień i rok oznaczone są cyframi arabskimi.
3. Miesiąc zapisujemy cyframi arabskimi, rzymskimi lub słowami.
4. Jeżeli miesiąc jest oznaczony cyframi arabskimi, stawiamy po nich kropkę; ten sam znak umieszczamy po cyfrze oznaczającej dzień.
5. Jeżeli miesiąc jest oznaczony cyframi rzymskimi, nie piszemy kropki ani po nich, ani po poprzedzających go cyfrach arabskich.
Przykładowe zapisy: 31.12.1992 r., 31 XII 1992 r., 31 grudnia 1992 r.
Uwaga 1. Nazwa miesiąca ma zawsze w dacie formę dopełniacza, niezależnie od sposobu zapisu, np. trzydziesty pierwszy grudnia (nie – grudzień) tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego drugiego roku. To się wydarzyło po (przed) siedemnastym grudnia.
2. Stosowany od kilkunastu lat zapis z rokiem na pierwszym miejscu, miesiącem na drugim i dniem na trzecim, może występować tylko przy datowaniu pism urzędowych (ułatwia segregację). W tekstach prywatnych i literackich stosuje się tradycyjny zapis. Dodam jeszcze, że zapis z rokiem na pierwszym miejscu jest nieczytelny, np. To się wydarzyło przed 19992.11.25.

Eufemizmy to wyrazy lub wyrażenia, którymi posługujemy się w celu złagodzenia formy lub treści wypowiedzi, tzn.:
1. Usunięcia z niej wulgaryzmów, określeń dosadnych, rubasznych itp., np. do jasnej… anielki. Mam to w d… głębokim poważaniu. Skuję ci… twarz. Niech cię… gęś kopnie.
2. Uniknięcia określeń nazywających wprost zjawiska negatywne, smutne, nieprzyjemne, cechy naganne, rzeczy i działania nieudane, np. On ma długie ręce (zamiast – jest złodziejem).
Eufemizmami posługujemy się najczęściej wtedy, kiedy chcemy:
a) uchodzić za osobę kulturalną
b) pokazać szacunek rozmówcy, bądź innemu odbiorcy wypowiedzi
c) jak najdelikatniej skrytykować coś lub kogoś. Niekiedy takie środki językowe funkcjonują wyłącznie jako żarty.

Tautologia to błąd leksykalny, polegający na użyciu w dawnej wypowiedzi takich składników, które powodują wyrażenie tej samej myśli dwa lub więcej razy, np. poprawa i polepszenie (zdrowia), względy gospodarcze i ekonomiczne, ranga i znaczenie społeczne (zawodu nauczyciela), (ocena) sposobu wykonania czynności wytyczenia granic. Takie konstrukcje powstają najczęściej w wyniku niedostatecznej wiedzy autora o znaczeniu użytych przez niego wyrazów. Poprawa tautologii polega na pozostawieniu w wypowiedzi minimalnej liczby wyrazów wystarczających do wyrażenia danej treści, np. polepszenie (zdrowia), (względy) gospodarcze, ranga (zawodu nauczyciela), (ocena) wytyczenia granic.

Pleonazm jest to niepoprawne wyrażenie, w którym jeden z jego składników podrzędnych gramatycznie powtarza niepotrzebnie część treści wyrazu nadrzędnego, np. nadal konturował, potencjalne możliwości, przychylna aprobata, cofnąć się do tyłu. Pleonazmami są również formy stopnia wyższego przymiotników, niepotrzebnie uzupełnione przysłówkiem bardziej, np. bardziej zdolniejszy, bardziej odpowiedniejszy. Poprawa takich błędów logicznych polega na usunięciu składników nie wnoszących nowej informacji, a pozostawieniu nadrzędnych, znaczących elementów wypowiedzi, tzn. w podanych przykładach kontynuować, możliwości, aprobata, cofnąć się, zdolniejszy, odpowiedniejszy.

Ciekawostka:
Puryzm jest przesadną, a nawet wynaturzoną formą troski o poprawność językową, o kulturę języka. Puryści odwołują się w swojej działalności nie do wiedzy o języku, lecz do ideologii (narodowej lub społecznej), czasem tylko do emocji czy prywatnych uprzedzeń.

Interpunkcja

w zdaniu pojedynczym stawiamy przecinek:
- gdy występują jednorodne podmioty, np. W uroczystości brali udział uczniowie, nauczyciele, rodzice.
- gdy po wyrazie nadrzędnym znajduje się kilka dopełnień, np. Robert zobaczył Józefa, Jaspera, Carlise'a, wychodzących z pokoju.
- gdy występują równorzędne przydawki, np. Lubię oglądać filmy przygodowe, kryminalne, sensacyjne.
- gdy występują jednorodne okoliczniki, np. Wakacje spędzę nad morzem, w górach, a może u dziadków.
- gdy powtarzamy kilkakrotnie jakiś wyraz, np. Długo, długo, bardzo długo wspinali się na szczyt.
- gdy dopowiadamy, np. wybiorę się z tobą do kina, i to z ogromną ochotą.
- gdy wtrącamy, np. Jola, moja najlepsza koleżanka, wyprowadziła się do Kielc.
- gdy używamy wołacza np. Alice, jesteś już gotowa?
- w równoważnikach zdania stawiamy przecinek podobnie jak w zdaniu pojedynczym.
- stawiamy przecinek przed następującymi spójnikami i zaimkami:
ale, lecz, jednak, jednakże, a, zaś, natomiast, więc, zatem, toteż, czyli, mianowicie, który, gdy, kiedy, zanim, aż, dopóki, dopóki nie, by, aby, żeby, ażeby, bo, bowiem, albowiem, gdyż, jeśli, jeżeli, chociaż, choć.

- stawiamy przecinek między konstrukcjami równoległymi:
tak, jak; taki, że; tym, czym; tam, gdzie; tam, skąd; tam, dokąd; dopóki, dopóty; ten, który.

- nie stawiamy przecinka przed: i, oraz, ani, albo, lub, bądź (nie mówimy tu o sytuacji, gdy wymieniony spójnik jest powtórzony lub rozpoczyna dopowiedzenie).

W zdaniu złożonym podrzędnie oddzielamy przecinkiem od zdania nadrzędnego:
- zdanie podmiotowe, np. Kto się nie uczy, nie zda do następnej klasy.
- zdanie orzecznikowe, np. Ona jest taka, że ją wszyscy kochamy.
- zdanie przydawkowe, np. Kolega, którego poznałem, odwiedził mnie wczoraj.
- zdanie dopełnieniowe, np. Ania słuchała uważnie, o czym mówił przewodnik.
- wypowiedzenia okolicznikowe

* miejsca - Chciałem wyjechać, gdzie jest ciepło.
* czasu - Oddam książkę, gdy skończę ją czytać.
* celu - Pojadę do sklepu, aby kupić sweter.
* przyczyny - Nie byli w szkole, ponieważ zachorowali.
* warunku - Jeśli przeczytasz lekturę, dostaniesz piątkę.
* przyzwolenia - Adam czuł sie zawiedziony, mimo że wygrał zawody.
* sposobu - Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz.
- stawiamy przecinek w zdaniu z imiesłowowym równoważnikiem zdania:
Jadąc, śpiewał sobie. Przygotowawszy wszystko do wycieczki, sprawdził stan roweru.
- w zdaniu złożonym współrzędnie:

* stawiamy przecinek, jeżeli zdania składowe połączone są bez spójników, np. Nie miałem ze sobą mapy, nie miałem kogo spytać o drogę.
* w wypowiedzeniu złożonym rozłącznie przed spójnikami: ale, lecz, jednakże, zaś, natomiast;
* w wypowiedzeniu współrzędnym wynikowym bez względu na to, czy jest spójnik, czy go nie ma.
-,,jak"
* nie stawiamy przecinka przed "jak", gdy stanowi proste porównanie, np. Był blady jak ściana.
* stawiamy przecinek, gdy od "jak" rozpoczynamy wyliczenia, np. Opanował wiele języków obcych, jak angielski, niemiecki, francuski.
* stawiamy przecinek, gdy część porównania rozpoczyna człon "jak", np. Słucham zarówno muzyki hip - hopowej, jak i techno.

Zasada cofania przecinka:
Przy połączeniach ( spójnik + przyimek, przyimek + zaimek względny) stawiamy przecinek przed całą konstrukcją: o którego; a który; bez którego; od którego; poza którym; obok którego; na którym; przy którym; o którym; od kiedy; do kiedy; podczas gdy; właśnie gdy; zwłaszcza gdy; podobnie jak; w miarę jak; o ile; o ile nie; mimo że; jako że; tylko że; zwłaszcza że, tym bardziej że; dlatego że, a jednak; a więc; a mimo to; a zatem; a mianowicie; to znaczy.

Apostrofy - co i jak

Z apostrofu trzeba skorzystać wtedy, gdy wyraz obcy kończy się "e" niemym (nie wymawianym), a uzupełnienie go polską końcówką rzeczownikową nie zmienia jego końcowej spółgłoski, np. college, college'u, college'owi, college'em, college'ów itd.; podobnie: Wilde, Wilde'a, Wilde'owi, Wilde'em.
Jeśli końcowa spółgłoska się zmienia, apostrofu nie stosujemy: o Wildzie, Joysie, Robespierze (chociaż Wilde'a, Joyce'a, Robespierre'a). Ta sama reguła dotyczy imion i nazwisk francuskich zakończonych nie wymawianym "-es", np.: Jacques, Combes, Descartes - Jacques'a, Combes'a, Descartes'a - o Jacques'ie, o Combes'ie, o Descartes'ie, ale o Descarcie (ostatnia forma bez apostrofu ze względu na wymianę końcowej spółgłoski).

Apostrof jest także konieczny, gdy wyraz obcy jest zakończony literą "y", a końcówka polska jest właściwa przymiotnikom, np. Kennedy - Kennedy'ego -Kennedy'emu. Jeśli jednak końcówka zaczyna się także literą "y", litery tej nie podwajamy, apostrof zaś jest niepotrzebny: Kennedym, Kennedych. Poza tym bez apostrofu trzeba pisać nazwiska węgierskie, np. Horthy - Horthyego, oraz nazwiska, w których końcowe "y" jest wymawiane jak "j", np. Boy - Boya, Disney - Disneya, Thackeray - Thackeraya (również disc jockey - disc jockeya).

I wreszcie trzecie typowe użycie apostrofu - gdy wyraz obcy kończy się literą spółgłoskową niewymawianą, a końcówka - jak poprzednio - ma charakter przymiotnikowy, np. Rabelais - Rabelais'go - Rabelais'mu - Rabelais'm. Zauważmy, że w tych przykładach końcówkę podaje się bez litery "e" (np. "'go", a nie "'ego"), gdyż głoska "e" kończy temat fleksyjny.

W innych wyrazach używanych w języku polskim apostrof jest znakiem "cudzym", zapożyczonym wraz z oryginalną pisownia, np. d'Alembert czy d'Angers.

Polecam stronę, która nie została tutaj jeszcze wymieniona, a mianowicie: [link widoczny dla zalogowanych]
Jak sam adres wskazuje, jest to internetowa poradnia językowa. Znajdują się tam odpowiedzi na pytania zadawane przez zwykłych użytkowników internetu, a udzielają ich osoby jak najbardziej kompetentne. Minusem jest to, że lista pytań i odpowiedzi jest naprawdę bardzo długa i czasami ciężko znaleźć konkretną informację. Za to na plus działa fakt, że można wysłać do poradni maila z pytaniem, na które ktoś na pewno nam odpowie. (Informacja dla osób, które wolą tradycyjną, książkową formę od tej internetowej: odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania oraz zasady pisowni i interpunkcji zostały zebrane w dziewiątej części Akademii Języka Polskiego PWN, czyli w poradniku językowym Piszemy Poprawnie.)

A przy okazji- mam pytanie z dziedziny interpunkcji. Jak to jest z tym "jak"? Z tego, co wiem, to przecinka nie stawia się przy porównaniach, a co z resztą? Może to i nieco bzdurne pytanie, ale wiecznie mi się to miesza i prawie za każdym razem, kiedy betuję jakiś tekst, szukam podobnych zdań, bo boję się, że popełnię błąd. Byłabym bardzo wdzięczna, gdyby któraś z Was napisała mi to czarno na białym ( a raczej biało na czarnym).
Pozdrawiam i z góry dziękuję,
.wymyślona.

Ogólnie przed "jak" nie stawia się przecinka. Ale są drobne, łatwe do wyłapania wyjątki. Jeśli mamy do czynienia z takim czymś "tak... jak..." albo czymś podobnym - wtedy przecinek jest. Przecinek postawisz również, jeśli za "jak" pojawi się kolejny czasownik, np.:
"Nie rozumiałam, jak mógł zrobić coś takiego."

Thin dobrze prawi. Warto jednak zaznaczyć, że nie stawiamy tego przecinka chociażby w przypadku konstrukcji "tak samo... jak..." - pozwolę sobie więc zacytować jeszcze kilka konkretnych ustępów: